نووسەر: شاڕوخ حەسەن زادە
بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی پڕکاریگەری چاخی پێشکەوتوون کە بەوان دا دەتوانی، خواستەکانی کۆمەڵگا یان شەبەنگێک لە کۆمەڵگا بەو داخوازیانەی هەیان، پێیان بگا. بەجۆرێکی دیکە دەکرێ بڵێن؛ بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان لە هۆکارگەلی گرنگی گۆڕانکاریی کۆمەڵایەتین. “ئانتۆنی گیدێنز” لەم بارەیەوە دەڵی: لەو ئاکار و هەڵوێستانەی بە کۆمەڵ کە بۆ دەست‌وێڕاگەیشتن یان گۆڕانکاری لە بەشێک لە لایەنەکانی تەکووزیی ئارایی لە کۆمەڵگادا هەیە، بە بزووتنەوەی کۆمەڵایەتی دێتە ناسین”.( Giddens, A. 1994). هەموو ناڕەزایەتییەک کە داخوازی و ئامانجێکی دیاریکراوی بە کۆمەڵی هەبێ، دەکرێ وەک بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی_ناڕەزایەتی پێناسە بکەین.
بەشی هەرە زۆری ئەو ناڕەزایەتییانەی یەک دەیەی ڕابردووی جوگرافیای ئێران بەتایبەت دوای بزووتنەوەی سەوز(١٣٨٨) کە فۆڕم و خواستی بەشی هەرەزۆری کۆمەڵگا بەهۆکاری بەجیهانی بوون، بەردەوامی کەشی داخراوی سیاسی و قەیرانەکانی یەک‌لە‌دوای یەکی ئابووری، سیاسی، فەرهەنگی؛ گۆڕانکاری بەرچاوی بەسەردا هاتووە و لە درووشمی خەڵکانی ناڕازی لەسەر شەقام بە تەواوەتی دەبیسرا و دەبینرا. دوای کوشتنیی حکومەتی ژینا ئەمینی(٢٥ی خەرمانانی ١٤٠١) کۆمەڵیك ناڕەزایەتی بە درووشمی سەرەکی “ژن، ژیان، ئازادی” لە کوردستانەوە دەستی پێکرا و هەموو جوگرافیای ئێرانیشی گرتەوە، ئەو ناڕەزایەتییەی سەرجەم گەلان و چین و شەبەنگی جۆراوجۆری کۆمەڵگا و ئێران تەنیا بە کێشەگەلی وەک بژیوی ژیان یان ئابووری نەبەسترابۆوە بەڵکوو زۆربەی داواکارییەکان سیاسی و ئازادیخوازانە بووە تەنانەت ئەوکاتانەی کە، پێداویستییەکانی بنەماڵە، خواردمەنەی یان بەنزینیش گران دەبوو، دەبووە بەهانەیک بۆ خەڵکی زوڵم لێکراو و ناڕازی هەتا درووشمی نەمان بۆ کۆماری ئیسلامی ئێران و ڕێبەرەکی وەک دیکتاتۆرێک بڵێنەوە، میناکی ئەو چالاکیانە لە سەرماوەزی ١٣٩٦ و خەزەڵوەری ١٣٩٨ خۆیان دەرخست، بەڵام لە هەمووی ئەوانەدا بوونی ئەتنیک و نەتەوەی جۆراوجۆر لە جوگرافیایە، داخوازی ڕەوایان بەپێی بنەماکانی مافی مرۆڤیی نێونەتەوەیی، خەبات و تێکۆشانیان لە زۆربەی ئەو بزووتنەوە کۆمەڵایەتیانە، دەرخەری ئەو ڕاستییەیە؛ داخوازی ئەو حیزبانە کە نوێنەرایەتی خەڵکی خۆیان دەکەن، سیاسییە و بۆ ماف و حقوقی نەتەوایەتیان دەگەڕێتەوە.
بزووتنەوەی ژن ژیان ئازادی کە زۆر کەسی شارەزای بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان وەک شۆڕشێکی پێشکەوتن‌خواز لە قەڵەمی دەدەن، کەڵەکە بوونەوەی هەموو ئەو زوڵم و نادادپەروەری، هەڵاواردن، سەرکوت، گرتن و ڕفاندن، خولقاندنی کەشی نیزامی پڕ لە ترس، نەبوونی ئازادییە کۆمەڵایەتییەکان، دەست‌تێوەردانی سپا لە هەمووکارێکی مەملەکەت، بایەخ نەدان بە بیروڕای گشتی و بێ ڕێزی‌کردن بە مافی ژنان، کرێکاران، فەرهەنگیان، نەتەوە جۆراوجۆرەکان و… بووە. گیان لەدەست دانی ژینا سەرەتا بووە هۆی دەست‌پێکی ناڕەزایەتییەکانی سەرشەقام، گۆڕانکاری لە جۆری ڕوانین و بیرکردنەوە و لادانی پێش گریمانەی سەقەتی ڕابردوو و دواجار شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی بەر لە شۆڕشێکی سیاسی. ئەگە ئاوڕێکی خێرا بە ئاکار و ڕەوشتیی بەکۆمەڵ و ناڕەزایەتییەکان دا بخشێنینەوە، دەبینین، لە ناوچەکانی وەک کوردستان و بەلووچستان لەبەر هەبوونی حیزب‌گەلی سیاسی و کەسایەتیی نەتەوەیی_ئۆلی خاوەن پێگە، بە شێوەیەکی زاڤ تۆکمە و ڕێکخراو بە بەراورد لەتەک ناوچەکانی دیکەی ئێران چالاک و لە شێوازەکانی نافەرمانی مەدەنی و بەدوور لە توندوتیژی و دێموکراتیک، کەڵک وەرگیردراوە. ڕاپەڕینی ئەم دواییە بە دوور لە شەپۆلێکی هەستەکی و بە درووشمی ژن، ژیان، ئازادی وەک فەلسەفەی ئەو بزووتنەوە نوێیە کە بۆ هەموو کۆمەڵگاکان جۆری ڕوانین و دێموکراسی خوازی مۆدێڕنی لەبەردەم دانا، هیوایەکە بۆ وەرزێکی نوێ لە بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان.
دوای ئەم باسە کورتە و بەپێی بنەماکانی شۆڕشێکی ڕاستەقینە بەو هەمووە مانایەی کە هەیەتی، پرسیارێک دێتە ئاراوە کە، ئایا ئەم بزووتنەوەیە لە کوردستان شۆڕشێک بوو؟ ئەگەرچی هەتا ئێستا ئەو بزووتنەوەیە بە ئاکامی دڵخوازی خۆی نەگەیوە بەڵام ئایا لە ناوەندیش دا توانی شۆڕشێکی هزری خۆیا بکات؟
شۆرش(Revolution) لە بواری ماناییەوە بە واتای گۆڕان و ئاڵوگۆڕیی ڕیشەیی دێ. بیرمەندانی بەستێنی زانستە کۆمەڵایەتییەکان لەسەر ئەو باوەڕەن؛ شۆڕش بەو مانایەیە کە، خود یان چیەتی تشتێک، گۆڕانی بنچینەیی بەسەردا بێ لە ڕاستیدا بیرمەندان گۆڕانکاری لە فۆڕم و ناوەڕەۆک وەک “شۆڕش” پێناسە دەکەن. لە بەستێنی ڕامیاری‌ش دا شۆڕش وەک ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی لە دامەزراوەی حکومەت پێناسە دەکرێ. جگە لەو هەمووە ڕوانگە و مانا و واتایەی لەم دیاردە کۆمەڵایەتییە ئاڵۆزە هەیە، دەکرێ بە دەربیجەی دیاردەناسی‌ش ئەم چەمکە تەتەڵە بکەین چوونکە، “دیاردەناسیی شۆڕش، شۆڕش نەک وەک بزووتنەوەیەک، ناڕەزایەتییەک یان جۆرێک ئاکار لە ڕەوتی ئاڵوگۆڕ پێک‌هێنان و گۆڕانکاری لە قەوارەی کۆمەڵگا، ئابوری و سیاسەتی کۆمەڵ، بەڵکوو وەک جۆرێک زانیاری، خۆپچکڕاندن لە ئەزموونی ناتەواوی پیشوو، فام و تێگەیشتنێک کە لە تێپەڕینی زەمەن تووشی دەبی، هەڵسەنگێنین(حسینی، ١٤٠١)، بە دەربڕینێکی دیکە؛ پێشتر شۆڕشەکان گەڵاڵە نەکراون، بەڵکوو خوێندنەوەیەکە کە لە ئاکام وشیاری و خۆدەربازکردن لە پێش گریمانەکان و فامی ڕابردوو بەرەو ئازادی لەو شێوازە تێگەیشتن و بیرکردنەوە کەونەیە کە گووراوە. بە واتایەکی تر هەمەن ئەو نوێ‌بوونەوەیە کە بە ڕێنسانس و لەدایک بوونەوەیەکی دیکە لە هزری مرۆڤایەتی شەقڵی گرتووە.
ڕاپەڕینی ئەم دواییە بەر لەوەیکە لەونی شۆڕشێکی سیاسی بەخۆوە بگرێ، شۆرشێکی هزری و کۆمەڵایەتی بوو. بە ڕاشکاوی دەتوانین بانگەشەی ئەوە بکەین؛ یەکێک لە پێشکەوتن و دەسکەوتەکانی بزووتنەوەی ژن، ژیان، ئازادی تێکشکاندنی ئەو قەوارە هزری و کۆمەڵایەتییە چەق‌بەستووانە بوو بەتایبەت لەهەمبەر فرەنەتەوە بوونی جوگرافیای ئێران. لە ئاکام شۆڕشی کۆمەڵایەتی کە ئەوژی لەتەک قەیران‌گەلی سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی دەست پێدەکات، کاتێکە کە کۆمەڵگا دەورانێکی دوورودرێژ لە گەشە و پێشکەوتنی ئابووری کۆمەڵایەتی ئەزموون کردووە لێبەلێ هەر بەوان هۆکاری سیاسی و ئابووری تووشی پاشەکشە و داتەپین و هەڵاوەسان دەبێ، شۆڕشی کۆمەڵایەتی لەو وڵاتانە دەخولقێت کە، قەڵشتی چینایەتی و کۆمەڵایەتیان فرەیە، یان نەبوونی باڵانس و هاوکێشەی گەشەی ئابووری و سیاسی ڕێک نییە، واتە ئەوکاتەی کە کۆمەڵگا و ئابووری وەک دوو تایبەتمەندی گرنگ هەتا ئاستێکی زاڤ بەرز دەبێتەوە بەڵام لەبەرامبەردا ژینگەی سیاسی هەر پێکۆڵ دەکات، بە ڕوانگەیەکی دیکەشەوە، کاتێک هەرکام لە تێرمەکانی کۆمەڵگا، ئابووری و سیاسەت هاوتەریب دەگەڵ یەکتر نەجوولێن و گەشە نەکەن دەبێتە هۆی کەلێن و درز هەتا وای لیدێ شۆڕش سەرهەڵدەدا، جا لێرەدایە بەر لە شۆڕشی سیاسی، شۆرشی کۆمەڵایەتی کراوە، هەروەها وەرناسینی هەوێتی هزری ڕابردوو و کەون، دابڕان لەو تێفکرینە، دەبێتە شۆرشی هزری کە ئەمەش پیش شۆڕشی کۆمەڵایتی کراوە بۆ ئەوەیکە بەستێن بۆ شۆرشەکانی کۆمەڵایەتی و لە ئاکام دا سیاسی خۆش بکرێ.
لە ڕەوتی بزووتنەوەی ژینا کۆمەڵێک دیاردەی نوێ لە چوارچێوەی جۆرێک شۆڕشی هزری_کۆمەڵایەتی بۆ یەکەم جار لە مێژووی ئێرانی نوێ بە پاشخانی ئایدیای ڕاستیی توندئاژۆ_ئایینی و پارادایمی دەوڵەت_نەتەوە گوورا کە ئەمیان دەگەڵ سەرجەم بزووتنەوەکانی بەرلەخۆی تەوفیر و جیاوازی هەبووە. بەشداری هەراو و بەردەوامی ژنان، قوتابیان، خوێندکاران و ڕەنگبێ لەهەمووی ئەوانە گرنگتر و پڕکاریگەرتر، هەستی پێوەندییەکی لەبار، پشتیوانی و هاوکاری و هاوئاهەنگی نێوان نەتەوە جۆربەجۆرەکان بە درووش‌گەلی وەک؛ “کردستان، کردستان، چشم و چراغ ایران، “از بلوچستان تا کردستان جانم فدای ایران” و یا “کورد، بلوچ، آذری، آزادی و برابری” میناکێکن لە گۆڕانکاری لە هزر و ئاڵوگۆڕ لە چۆنەیتی بیرکردنەوە و تێگەیشتن لە ڕووداوەکانی کۆمەڵگای چەندنەتەوەی ئێران، هەر ئەمەش بوو بە هۆکاری ئەوەیکە، لە ماوەی زیاتر لە سەد ساڵی ڕابردوو ئەو وێژمان، سیاسەتی ئاژاوەنانەوە و چەندبەرەکی و ترساندنی ناوەند بە قسەی وەک “جیایی‌خواز” و “تەوایەتی ئەرزی”، بۆ پرینگانەوە لە ماف و حقوقی نەتەوەکان، کاڵ کردەوە و دۆخێکی لەبار بۆ بەشداری چالاکانەی سەرجەم گەلان لە کەشێکی بەرامبەر بەبێ ترس و تۆقاندن لە یەکتر هێنایە ئاراوە. هەروەها پشتیوانی وڵاتانی ڕۆژئاوایی و کۆمەڵگای دیاسپۆڕا لەو بزووتنەوەیە لە تایبەتمەندییەکانی دیکەی ئەو ڕابوونە مۆدێڕنە بوو.
بە نیسبەت پرسیاری یەکەم کە ئاخۆ، لە کوردستان شۆڕش کرا یان نا، ئاماژە بە چەند خاڵی گرنگ و بنەڕەتی لەهەمبەر چۆنیەتی گووران و تایبەتمەندییەکانی شۆڕش دەکەین(بەپێی ڕوانگەی سەرکەوتنی شۆڕشەکان، پێداویستییەکان و کەرەسەکان):
ئا.ڕادەی بەشداربوان لە ناڕەزایەتییەکان بە شێوەی بەردەوام و بەربڵاو.
بێ.ڕێبەری و ڕێکخستن.
پێ.بەرنامە و ئاڵتێرناتیڤی ڕوون بۆ دواڕۆژ و دەورانی تێپەڕین.
تێ.پشتیوانی نێودەوڵەتی.
هەرچەند ناکرێ هەموو ڕابوون و بزووتنەوەیەک وەک شۆرش پێناسە بکرێ و تەنیا ئەو بەشە لە بزووتنەوە شۆڕشگێرانییەکان کە بەردەوام و بەربڵاون و لە ئاکامدا شیمانە دەکرێ بە ئاکامی دڵخواز بگا دەبنە شۆڕش، بەڵام لە کوردستان بەو باسەی کردمان دەکرێ بڵێین، لە کوردستان بە مانای ڕاستەقینە خەڵک شۆڕشی کرد بەو واتایە جارێکی دیکەش بە کردەوە دوای خاکەلیوەی ١٣٥٨ و لەکاتی ڕیفراندۆم “نا”یەکی دیکەی بە گوێچکە و چاوی ڕێبەرانی ئێران هەموو جیهان سریواند.
دوای ڕێوڕەسمی ناشتنی تەرمی ژینا لە گۆڕستانی ئایچی سەقز، شارەکانی کوردستان یەک بە دوای یەک و بە پشتیوانی یەکتر ڕابوون و دواتر هەموو ئێرانیشی گرتەوە و بۆ یەکەم جار لە مێژووی ئێرانی نوێ‌دا درووشم لە ناوەند بۆ پشتیوانی لە کوردستان درا. خاڵی جێی سەرنجی ئەم ڕاپەڕینە بەردەوام بوون و بەربڵاوی خۆپێشاندان و مانگرتنەکان بوو، بەجۆرێک دوای چوار جار داواکردنی حیزبە کوردییەکان(ناوەندی هاوکاری) لە خەڵک بۆ خۆپێشاندان و مانگرتنی دووکان و بازار، هەر چوار جار بە گڕوتینەوە خەڵک بەپیر ئەو بانگەوازانە هات تەنانەت لە زۆر شار مانگرتنەکان هەتا ٤٥ ڕۆژ بەردەوام بوو. لە زۆربەی کوردستان بەتایبەت لە شارەکانی وەک: سەقز، بۆکان، مەهاباد، شنۆ، سنە، جوانڕۆ، دیواندەرە، خانێ، ئاودانان، مەریوان، ورمێ و… زۆرترین ڕادەی بەشداربووی جەماوەری ناڕازی و مانگرتنەکان بەڕێوەچوون. هەر ئەوەش بووە هۆی ئەوەیکە کاریگەری و قورسایی حیزبەکانی کورد جارێکی دیکە دەربکەوێ و ڕێژیم ترسی جددی وێڕابگا، بۆ ڕێگری کردن و پساندنی پردی نێوان خەڵک و حیزبەکانیان، چوار جار بە دڕۆن و مووشەک هێرش کرایە سەر کەمپی پەنابەران و ئەندامانی حیزبە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە قوڵایی خاکی هەرێمی کوردستان، تەنانەت سپای پاسداران ئەوەشی نەشاردەوە وبەڕاشکاوی ڕایگەیاند، ئەو هێرشانە بۆ ئەوە کرانە سەر حیزبەکان چوونکە دەستیان لە خۆپێشاندانەکان دا هەبووە و خەڵکیان هان داوە.
خواست و داواکارییەکانی خەڵکی کورد کە لە درووشم و ڕاگەیەندراوی حیزب و کۆمەڵگای مەدەنی وێنا کراوە، میناکی تایبەتمەندیی شۆڕشێکی راستەقینە بوو کە خەریک بوو لە ناوخۆی ئێران دەخوڵقا، حیزبەکان بە ڕوونی خوازیاری سیستەمێکی دێموکراتیک و سکۆلار، ناناوەند بەدان پێدانان بە جۆراوجۆریی ڕەگەزی لە ئێران دابوو. لەلایەکی دیکەشەوە هەبوونی وشیاری سیاسی و ئاستی بەرزی تێگەیشتنی کۆمەڵگای کوردی، خۆبەدوور گرتن لە توندوتیژی و چالاکی بەردەوام بە شێوازی جۆراوجۆر لە خەباتی مەدەنی و سیاسی، وایکرد کە لە چەند شاری کوردستان بینای فەرمانداری وەک هێمای حکومەتی ناوەندی دەستی بەسەر دابگیرێ.
لەسەر ڕێکخستن و ڕێبەری ناڕەزایەتییەکان لە کوردستان دەبێ دان بەوە دابندرێ بەهۆی خەباتی بێ وچان و چالاکی خەڵکی ئازادیخوازی کورد لەماوەی سەد ساڵی رابردوودا و ناسینی سیاسەتەکانی ڕێژیم لە ناوەند هەروەها وشیاری نەتەوەیی لەهەمبەر ماف و حقوقی خۆیان بەهۆی تێکۆشانی حیزبە ڕەسەنەکان بەتایبەت حیزبی دێموکرات، تەشکیلاتی بەرفرە و تەکوزمەند، پلان، ڕاگەیەندراوەکان و بانگەوازی جۆراوجۆر بۆ خۆپێشاندان و ناڕەزایەتیی مەدەنی لەلایەن حیزبەکانەوە بە شێوەیەکی متمانەپێکراو لەلایەن خەڵک و کۆمەڵگای مەدەنییەوە وڵام درایەوە، ئەو حیزب و ڕێکخراوانە بە کەڵک وەرگرتن لە ماتەوزەی ڕایەڵکە جڤاکییەکان، چالاکییەکانیان لە مێژووی بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکانی هەموو ئێران بەتەواوەتی ئاوارتە و ناوازە بووە. خاڵێکی دیکە لە تایبەتمەندییەکانی سەرهەڵدانی شۆڕش و ڕەوتی ڕووداوەکان، هەبوونی بەرنامە و پلانی دیاریکراوە کە بۆ ئەم مەبەستەش حیزبە کوردییەکان بۆ دواڕۆژی ئازادی نەخشەی بەڵگەمەندی خۆیان هەبووە و بەشی هەرە زۆری حیزبەکان لەسەر دەستەڵاتێک کە باوەڕی بە دێموکراسی و سێکۆلاریزم هەبێ ڕێک‌کەوتوون، حیزبە کاریگەرەکان بە ڕوونی داخوازی فێدراڵیزم لە قەوارەی کۆمارییەکی پاڕڵمانی دەکەن. تەنانەت لە دەرەوەی ئەم بازنە ڕوانینە ئەوان(حیزبەکان) ئامادەیی ئەوەیان نیشان داوە کە دەگەڵ هەموو لایەن و ڕەوتێک کە دان بە مافەکانی نەتەوەیی بنێن حازر بە وتووێژن و دەرگایان کراوەیە. لەم نێوەشدا ڕۆڵی کۆمەڵگای دوورە وڵات و خەڵکی نیشتەجێی وڵاتانی ڕۆژئاوایی دەبێ بەرز بنرخێنین، ئەوان بە پشتیوانی خۆیان بە شێوەی خۆپێشاندان، مانگرتن و چالاکی جۆراوجۆر وێڕای پشتیوانی بەشێکل لە وڵاتانی دێموکرات، لەونێکی تەواوی بە شۆڕش لە ناوخۆ دابوو.
ئەوەیکە بزووتنەوەی ژن، ژیان، ئازادی لەبواری هزری لە کۆمەڵگای ئێران و بەتایبەتی لەنێو چینێکی دیاریی وەک ڕووناک‌بیران و دەستەبژێری کۆمەڵگا، بەنیسبەت ماف و داخوازییەکانی نەتەوەکان ئاڵوگوۆڕی هزری تێدا پێک‌هات و لە کوردستانیش شۆڕشێکی سیاسی_کۆمەڵایەتی دیکە ڕوویدا، شک گومان هەڵناگرێ، بەڵام لە کۆتایی دا ئەو پرسیارەش دێتە گۆڕ، ئەدی ئەگە شۆڕشێکی بەتەواو مانا بوو بۆچی هەتا ئێستا دوای ساڵێک لە سەرتاسەری ئێران بە گشتی سەرنەکەوتووە؟ لە بەرەوەدا بە چەند خاڵ نێرینی خۆم دەردەبڕم:
١.زۆرجار سەرکردەکانی حیزبەکانی کوردستان دانیان بەو خاڵە ناوە کە، ئێمە بە تەنیایی ئێرانمان بۆ ناڕووخێ، ئەگە بۆ میناک خەڵکی کورد بتوانێ چەند شارێکیش لەدەست ڕێژێم بهێنیتە دەر، ئایا دەتوانن هەتا ماوەیەک بیپاڕێزن؟ ئایا هێزە سەرکوتکەرەکانی حکومەتی بە هەموو هێز و چەک و چۆڵێکەوە هێڕشی ناکەنە سەر؟ لە ئاکام دا دەبێ چ کارەساتێکی مرۆیی لە کوردستان ڕوو بدا؟!
٢.فرەنەتەوەیی بوونی ئێران ئەگەرچی دەتوانێ دەرفەت بێ بۆ داهاتووی پێکەوە ژیانی ئازاد و دێموکراتیکانە و ببێتە نمونەیەک بۆ هەموو ڕۆژهەڵاتی ناڤین، بەڵام نەبوونی یەکێتی و یەکگرتوویی نێوان ئەو هەمووە دەنگ و نەتەوە جیاوازنە دەتوانێ ببێتە هەڕەشەیەک بۆ ئەوەیکە هیچ گۆڕانکاری و ئاڵوگۆڕێک پێک نەیەت، نەبوونی جێگرەوە و ئاڵتێرناتیڤ لەسەر بنەمای لانیکەمەکان و دانی ئادرەسێکی هاوبەش بۆ هەموو گەلانی ئێران، لەو خاڵە نەرێنیانەیە کە هەتا ئیستا نەیتوانیوە خواستی بزووتنەوە دابین بکات.
٣.داخوازی و بەرنامەی سیاسی گەلی کورد زۆر ڕوونە و بەپێی بنەماکانی حقوقی نێونەتەوەیی و مافەکانی مرۆڤی جیهانی باس کراوە و جگە لەمەش هەر بەرنامایەکی دیکە وەک ئەزموونی گەڕانەوە بۆ ڕابردوو یان ئەوەی ئێستا لەسەرکارە بە شتێکی نەگونجاو دەنرخێنن، بەڵام ڕەوتێک بە کوتانی دەهۆڵ و دەنگی هەراوهوڕیا کە تەنیا لە میدیا کڕاوەکان بە پووڵ و پارەی زەبەلاحەوە دەبینرێ و لە شەقامەکان دا خەڵکێکی ئەوتۆ شایەدی بۆ نادا، هاوتەریب دەگەڵ بیرۆکەی پەک خستنی ڕاپەڕین لەلایەن ڕێژیمەوە کاریان بۆ ئەوە کرد کە، خەڵک سارد بکەنەوە و بە خوڵقاندنی کێشە و بێ‌ڕێزی بە کەسایەتییەکان و بەلارێدا بردنی ویست و داخوازییەکانی خەڵک هەروەها شەڕی دەستەڵات و گەڕانەوە بۆ ڕابردوو، وەک کۆسپ و ئاستەنگێکی دیکەی نەگەیشتنی بزووتنەوەی بە ئاکامیی شۆڕش دەکرێ پێناسە بکەین.
٤.هەوڵی بێ ئامان و بەهەموو هێزەوەی ڕێژیمی کۆماری ئیسلامی لە ترسی ڕووخانی وایکردبوو لە فەزای مەجازی و ڕاستەقینە ئەوەی لە توانای دابێ بۆ ڕێگری کردن لە ویستی خەڵک و تەفرەقە و ئاژاوە کردن لە ناو هێزەکان و گوشار بۆسەر کۆمەڵگای مەدەنی، هێرشی پەیتاپەیتای بۆسەر بزووتنەوەی سیاسی کورد.
٥.سەرکوتی وەحشیانە و کوشتن و گرتن و لێدان لە خەڵکی ناڕازی بە کەلك وەرگرتن لە هەموو شێوازێکی یاساغی جیهانی.
٦.بەرژەوەندی وڵاتانی ڕۆژئاوایی و مامەلە دەگەڵ سەرانی ڕێژیم و ئیمتیاز پێدان، هەروەها ترس لە ئاڵوگۆڕەکانی ناوچەکە و جیهان، دەکرێ وەک هۆکاری دیکەی هەتا ئێستا سەرنەکوتنی ڕاپەڕین باس بکەین.
ئەگەرچی هەتا ئیستا شۆڕش بە ئەنجامی دڵخواز نەگەیشتووە بەڵام بەردەوام بە شێوازی جۆراوجۆر درێژەی هەیە، هەبوونی کێشە و گرفتی ناوخۆیی لە ئاستی ئێران و قەیرانەکانی ئابووری، سیاسی، کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی، گەندەڵی سیستماتیک، گرانی و بێ رێزی بە مافی ژنان، کرێکاران، مناڵان و قەڵشتی کۆمەڵایەتی و دژوازی نێوان نەریتی بیرکردنەوەی دەستەڵاتداران و جیلی نوێ و…هەرکام لەوانە دەتوانێ ببێتە هۆکار بۆ شۆڕشی کۆتایی.
