عەلی بداغی
رۆژی شەشەمی فێورییەی هەرساڵ رۆژی جیهانیی خەبات دژی خەتەنەكردنی ژنانە. خەتەنە كردەوەیەكە كەتیێدا بەشێك لە ئەندامی زاوزێی ژنان دەبڕدرێ كە لەگەڵ بڕینی ئەم بەشە لە لەش و ئەندامی زاوزێی ژنان هەستی ژنانە یان ژنیێتی ژنانی خەتەنەكراو لە نێو دەچێ.
مێژووی خەتەنەكردنی ژنان بۆ 200 ساڵ پێش لە دایكبوونی مەسیح دەگەرێتەوەو بە یەكێكی دیكە لە چەشنەكانی دەسەڵات و هێز نواندنی پیاوان بەسەر ژنان لە كۆمەڵگاكانی پیاو ساڵردا دەژمێردرێ كە تائێستاش لە زۆر لە كۆمەڵگا مرۆیی یەكاندا هەروا بەردەوامە. دەمارگرژیی ئایینی، دواكەوتوویی كلتووری، نەبوونی زانیاری لە سەر دەرەنجامەكانی خەتەنەو بەستنەوەی خەتەنە كچان بە نەریتە ئایینی و نەتەوەیییەكان هۆكارگەلی بەردەوامیی خەتەنەكردنی كچان لە سەر دەمی ئێستا دان. بەپێی دوایین ئامارەكانی رێكخراوی جیهاینی بێهداشت 160 میلون كچ و ژنی خەتەنەكراو لە جیهان دا هەن و لە ساڵدا پتر لە 3 میلیون كچی دیكەش لە تەمەنی 2تا4 ساڵی دا خەتەنە دەكرین.
ئەم دیاردەیە لە نێو نەتەوەی كورد لە هەموو بەشەكانی كوردستانیش دا دیاردەیەكی باوەو و لە ژێر باندۆر و كارتێكەرییە نەریتی و ئایینییەكاندا هەر وا قوربانی وەردەگرێ.
پەروین زەبیحی، چاڵكی بواری ژنان لە لێكوڵینەوەیەكی تایبەت دا بە ئاماژەبە ئاستی بەربڵاوی خەتەنەكردنی كچان لە كوردستان هۆكاری ئەم بەربڵاوییەی خەتەنەكردنی كچان بۆ رەگ داكوتانی ئەو باوەڕە ئایینییە دەگەڕێنێتەوە كەخەتەنەكردن بەكردارێكی ئایینی و نەریتێكی ئیسڵمی پێناسە دەكەن. ناوبراو دەڵێ لە پۆلێكی 40 كەسی لە شاری بۆكان 38 كەس و لە پۆلێكی 18 كەسی لە شاری پیرانشار هەر هەموویان خەتەنەكرابوون.
ئامانجەكانی خەتەنەكردنی كچان
ـ بەجێ گەیاندنی ئەركێكی ئایینی وەك ئەوەی كە خەتەنەكردن سوننەتی عایشێو فاتمەیە
ـ كۆنترۆڵكردنی ئیشتیاو ویستەجینسی یەكانی كچان بەر لە شووكردن
ـ پارستن و نیشاندانی پاك داوینی كچان بەهاوسەرانی داهاتوویان!!
خەتەنەكردنی كچان وەك یەكێك لە نیشانەكانی توندوتیژی دژی ژنان كە لە نەبوونی زانیاری و وشیاریی گشتی كۆمەڵگادا هەروا قوربانی وەردەگرێ، زۆرتر بە هۆی ماما ناوچەیی و پیرێژنەكان و لەهیندێك لە ناوچەكانی كوردستان بە هۆی ژنە دۆم و قەرەجەكانەوەو بەبێ رەچاوكردنی هیچ چەشنە ئامادەكارییەكی پزیشكی و بێهداشتی و بەكەرەستەگەلی وەك تیغ،چەقۆو مقەستەوە ئەنجام دەدرێن.
زیان و دەرەنجامەكانی خەتەنەكردن:
خەتەنەكردنی كوڕان ئەگەر لە قازانجی كوڕان و پرسێكی پزیشكی و بێهداشتی یە، بەڵام خەتەنەكردنی كچان سەقەت كردنی ئەوان و بەهەر بیانوو و مەبەستێك بێ جینایەتێكی دژەمرۆیی یە.
بڕینی كلیتوریس لە كچاندا ئەوان تووشی زۆر كێشەی جەستەیی و دەروونی دەكا. كیس كردنی منداڵدان و” واژن”، ئێش و ژان لەكاتی سوڕی مانگانەدا و لە نێوچوونی توانای منداڵبوون بەشێك لە زیانە جەستەیی یەكانی خەتەنەكردنی ژنانن. خەتەنەكردن هەستی چێژ وەرگرتنی سێكسی لە ژناندا دەكوژێ و بەگشتی پێوەندی یەسێكسی یەكان بۆ ژنی خەتەنەكرا دژوارو بەژان تەواو دەبێ و ئەوەش بەمانای پێخوست كرانی مافی سروشتیی ژنان و زەوتكردنی مافی مرۆیی ئەوانە.
بەشێك لە زیانە دەروونی یەكانی خەتەنەكردنی ژنانیش بریتین لە توشبوون بە خەمۆكی، ترس و دڵەڕاوكێ، ساردوسڕی پێوەندییەكان، دابەزینی هەست و ئیشیای جنسی ژنانەیان و خۆشكردنی بوار بۆ سەرهەڵدانی كێشەی خێزانی و قوڵبوونەوەی ئەو كێشەو گرفتانە تا ئاستی تەڵاق و جیا بوونەوە.
كۆی زیانە جەستەیی و دەروونییەكانی كچان و ژنانی خەتەنەكراو و چوونە سەرێی پلەی زانیاری و وشیاریی كۆمەڵاتی خەڵك وای كردوە كە وردەوردە خەڵك بیرلەوە بكەنەوە كە خەتەنەكردنی كچان نەك پێكەو كەسایەتیی ئەوان بەرزناكاتەوەو متمانەو دڵنیایییان پێ نابەخشێ، بەڵكوو جینایەتێك و كردەوەیەكی دژەمرۆیییە كە دەرحەق ئەوان ئەنجام دەدرێ. بەڵام تاگەیشتن بە بنەبڕكردنی ئەو دیاردەیە رێگەیەكی دوورودرێژ و پڕ لە كەندو لەندمان لە بەردەم دایە.
ئەمرۆكە ڕێکخراوەکانی پاراستنی مافی مرۆڤ و مافی ژنان خەتەنەكردن بە یەكێك لە خاڵە گرینگەكانی توندوتیژیی دژی ژنان ناو دەبەن و كۆمەڵگای رۆژئاواش بە قەدەغە كردنی قانوونی، ئەو رەفتارەیان بە دژەمرۆیی و گەڕانەوە بۆ سەدەكانی ناڤین باس كردوە. لە ئێران و كوردستانیش دا پێویستە خەتەنەكردنی كچان و ژنان بەرەسمی وەك توندو تیژیی نامووسی بناسرێ و بە شێوەیەی یاسایی بڕیاری قەدەغە كردنی بدرێ. پێویستە مامۆستایان ئایینی فتوای خەتەنە نەكردنی كچان دەربكەن و بە پەرورەو فێركردنی بەردەوام لە بنەماڵە، قوتابخانەو خۆێندنگاو كۆمەڵگا دا هەوڵ بۆ بنەبڕكردنی بدرێ. سزادان و سەپاندنی سزای قورس بەسەر بكەرانی ئەورەفتارە چ ئەندامانی خێزان یان ماماكان و ناوەندە پزیشكی یەسەرپیچێكەرەكانیش دەتوانێ هەنگاوی جیەدی و لیبڕاو بۆ كەمكردنەوەی ئەو دیاردەیەبێ.
ئەم بابەتە پێشتر لە ڕۆژنامەی “کوردستان”دا چاپ و بڵاو بۆتەوە
