ڕاپۆرتی بەشێک لە پێشێلکاریی مافی مرۆڤ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەهۆی دەزگای قەزایی و ناوەندە ئەمنیەتییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە لە سێ مانگی سەرەتای 2020دا

کوردستانی ئێران لە ساڵی نوێی 2020 و لە وەرزی یەکەمی ئەمساڵیشدا بەشی شێری لە سەرکوتکاریی کۆماری ئیسلامی و پێشێلکردنی مافی مرۆڤ لە هەموو بەستێنەکانی سیاسی، مەدەنی، کۆمەڵایەتی و ئابووریدا پێبرا.

بەپێی ئەو داتا و زانیارییانەی ناوەندی مافی مرۆڤ بۆ ڕۆژهەڵاتی کوردستان لای خۆی تۆماری کردوون، تەنیا لە ماوەی سێ سەرەتای ئەمساڵدا زیاتر لە 316 حاڵەتی زبری پێشێلکردنی مافی مرۆڤ لە کوردستان ڕووی داوە.

لە ماوەی ئەم سێ مانگەدا لانیکەم 45 کۆڵبەر و کاسبکاری ناوچە سنوورییەکانی کوردستان بوونەتە قوربانیی سیاسەتی پەرەنەسەندنی کوردستان لە ڕووی ئابووری‌ و رەفتاری دوژمنکارانەی کۆماری ئیسلامیی ئێران دەرحەق بە گەلی کورد. لەو 45 کۆڵبەر و کاسبکارە 16 کاسبکاریان بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران یان بەربوونەوە لە بەرزایی لە ئاکامی ڕاوەدوونانی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامی یان مانەوە لە ژێر ڕنوو و شەختە و سەرمای کوێستانەکاندا گیانیان لە دەست داوە. هەروەها 37 کەس لەوانیش بە هەمان هۆکارەکانی ئاماژەپێکراو بریندار بوون و دەیان سەر ئەسپ‌ و ئێستری ئەو کاسبکارانەش بە کوشت چوون و دەست بەسەر چەندین میلیارد تمەن بار و کەلوپەلیان داگیراوە.

کوژران و برینداربوونی 37 کاسبکار لە وەرزی یەکەمی 2020 لە حاڵێکدایە کە هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامی لە ساڵی 2019شدا 252 کەس لەو کاسبکارانەیان دابووە بەر دەستڕێژی چەکەکانیان کە 81 کەسیان کوژرابوون و 171 کەسیشان بریندار ببوون.

هەروەها ڕۆژی چوارشەممە ١١ی بەفرانبار لاوێکی خەڵکی گوندی “سیس” سەر بە شاری دێولان لە پارێزگای سنە بە ناوی ”نادر کەریمی“ لەکاتی ڕۆشتن بۆ هەرێمی کوردستان و  لەلایەن سپای پاسدارانەوە دراوەتە بەر دەستڕێژ و کوژراوە.

ڕۆژی چوارشەممە ١١ی بەفرانباریش، لە نزیک چۆمی “سۆفی ئاوا”ی شاری “جوانڕۆ” تەرمی یەکیک لە خۆپیشاندەرانی ئەو شارە بە ناوی “هاشم مورادی” دۆزراوەتەوە. بە پێی زانیارییەکان لە کاتی دۆزینەوەی جەستەی بێ گیانی ئەم شارۆمەندە کوردە، جێگای ئەشکەنجە بە ڕوونی بە جەستەیەوە دیار بووە.

ڕۆژی پێنج شەممە ١٩ی بەفرانبار تەرمی “سەردار ئەعەزەمی” خەڵکی بەخشی شاهۆ سەر بە شاری ڕوانسەر لە پارێزگای کرماشان، لە زێدی خۆی ئەسپەردەی خاک کراوە. سەردار ئەعەزەمی ڕۆژی شەممە ٢٥ی خەزەڵوەر و لە ڕەوتی خۆپێشاندانەکانی مانگی خەزەڵوەری ئێران لە شاری پەرەند سەر بە پارێزگای تاران ون ببوو و لەو کاتەوە هیچ زانیارییەک لە سەر چارەنووسی ناوبراو لە بەر دەستدا نەبوو. حەوتوویەک دواتریش تەرمی نادر ڕەزایی ئابتاف، خەڵکی کرماشان پاش گیان لەدەستدان لەژێر ئەشکەنجەی هێزە ئەمنیەتییەکانی حکوومەتی ئێراندا ڕۆژی ٨ی بەفرانبار ڕادەستی بنەماڵەکەی کراوەتەوە و بە خاک سپێردراوە.

هەر لە ماوەی ئەم سێ مانگەدا 165 کەس لە خەڵکی ئاسایی و چالاکانی مەدەنی و سیاسی لەلایەن دەزگا ئەمنیەتییەکانەوە بە تۆمەتی چالاکیی ئەمنیەتی و سیاسی لە دژی کۆماری ئیسلامی و بەرژەوەندییەکانی ئەو ڕێژیمە گیراون. ژمارەیەک لەوان دوای لێکۆڵینەوە و لێپێچینەوەکانی ناوەندە ئەمنیەتییەکان تا کاتی دادگایی‌کرانیان بە دانانی بارمتە ئازاد کراون و 72 کەس لەوان دادگایی کراون و حوکمی 4 مانگ هەتا 16 ساڵ زیندانیان بەسەردا سەپاوە. بەپێی وردبینییەکان ئەم 72 بەندییە سیاسییە سەرجەم 3015 مانگ (251 ساڵ و 3 مانگ) زیندانیان بەسەردا سەپاوە. هەروەها بەندکراوێکی سیاسیی کوردیش بە تۆمەتی هاوکاریکردنی حیزبێکی کوردیی دژبەری ڕێژیم حوکمی ئێعدامی دراوەتێ.

ئەم ڕێژە زۆرە لە بەندکردنی چالاکانی سیاسی لە وەرزی یەکەمی ئەمساڵ و سەپاندنی سزای قورس بەسەر ئەوان لە حاڵێکدایە کە دەزگا ئەمنیەتییەکانی کۆماری ئیسلامی لە ساڵی 2019شدا 738 کەس لە چالاکانی سیاسی و مەدەنیی کوردیان بەتۆمەتی هەوڵدان لەدژی ئەمنیەتی کۆماری ئیسلامی دەسبەسەر کردبوو.

لە ماوەی سێ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا 8 بەندکراوی کورد کە بە تاوانەکانی پێوەندیدار بە مادە سڕکەرەکان و کوشتنی ئانقەست حوکمی ئێعدامیان بەسەردا سەپابوو، لەدار دراون. دەزگای قەزایی کۆماری ئیسلامی لە ساڵی 2019شدا دەیان بەندکراوی کوردی لەدار دابوو کە “چاونیوز”، ئۆرگانی ناوەندی مافی مرۆڤی ڕۆژهەڵاتی کوردستان ناونیشانی 43 کەس لەوانی ئاشکرا کردبوو.

لە ماوەی سێ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا تەقینەوەی مینە لەکارنەخراوەکان لە کوردستان زیاتر لە 15 قوربانیی وەرگرتوە کە ناوەندی مافی مرۆڤی ڕۆژهەڵاتی کوردستان شوناسی 8 کەس لەوانی ئاشکرا کردوە. لەو 8 کەسە 3 کەسیان کوژراون و 5 کەسیان بریندار بوون به‌ڵام بە دڵنیاییەوە ئاماری ورد و ده‌قیقی قوربانیانی ته‌قینه‌وه‌ی مین _ بەهۆی ئەوەی‌ هه‌واڵده‌رییه‌ ڕه‌سمییه‌کان خۆ له‌ بڵاوکردنه‌وه‌یان ده‌بوێرن یان ناوی قوربانیان ئاشکرا ناکه‌ن_ له‌وه‌نده‌ زیاتره‌ که‌ ناوه‌ندی مافی مرۆڤ بۆ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان تۆماری کردوه‌. جێی بیرهێنانەوەیە کە ساڵی 2019ش دەیان کەس لە کوردستان قوربانیی تەقینەوەی مین و تەقەمەنییەکانی پاشماوەی شەڕی کوردستان و شەڕی 8 ساڵەی ئێران و عێڕاق ببوون کە “چاونیوز” ناو و ناسناوی 40 کەس لەوانی ئاشکرا کردبوو.

هەر لەو ماوەیەدا زیاتر لە 18 کرێکاری کورد لە کوردستان و ناوچەکانی دیکەی ئێران بەهۆی نەبوونی ستانداردی ئەمنیەتی لە شوێنی کارکردنەکانیان بوونەتە قوربانیی ڕووداوی کار کە شوناسی 10 کەس لەوان لەلای ناوەندی مافی مرۆڤی ڕۆژهەڵاتی کوردستان تۆمار کراوە. لەو 10 کەسە 8 کەسیان لەجێدا گیانیان لەدەست داوە. ژمارەی ئەو کرێکارە کوردانەی لە ماوەی ساڵی 2019شدا بەهۆی رووداوی کارەوە مردبوون یان بریندار ببوون دەیان کەس بوو کە “چاونیوز” زانیاریی وردەی لەسەر 77 کەس لەوان تۆمار و بڵاو کردبۆوە.

ئاماری خۆکوژییەکانیش لە کوردستان بەهۆی کەمتەرخەمیی دامودەزگا دەوڵەتی‌ و حکومییەکانەوە لە ماوەی ئەو سێ مانگەدا دیار و بەرچاو بوو. لە ماوەی ئەو سێ مانگەدا هەر نەبێ 65 کەس لە کوردستان خۆیان کوشتووە کە ناوەندی مافی مرۆڤی ڕۆژهەڵاتی کوردستان شوناسی 35 کەس لەوانی بە ڕوونی تۆمار کردوە. لەو 35 کەسە کە 15 کەسیان ژن و 25 کەسیان پیاو بوون و کەم تەمەنترینیان دوو کوڕ و کجێکی 14 ساڵان و بەتەمەنترینیان پیاوێکی 56 ساڵ تەمەن بووە.

ساڵی ڕابردووش سەدان کەس لە کوردستان هەوڵی خۆکوشتنیان دابوو کە بەداخەوە هەرنەبێ 298 کەس لەوان بەو هۆیە گیانیان لەدەست دا.

ئەو ئامار و زانیارییانەی ناوەندی مافی مرۆڤ بۆ ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەسەر پێشێلکردنی مافی مرۆڤ لەو بەشەی ئێران بڵاوی کردۆتەوە تەنیا ئەو بەشە لەو حاڵەتانە دەگرێتەوە کە هەواڵ و زانیارییەکان بە ئاشکرا بە میدیایی کراون و لە لایەن سەرچاوە باوەڕپێکراوەکانەوە ئاماژەیان دراوەتێ، ئەگینا ئەو ناوەندە پێی وایە کە ئاماری ورد و دروستی پێشێلکاریی مافی مرۆڤ لە کوردستان بەهۆی کۆماری ئیسلامیی ئێران زۆر زیاتر لەو ئامارەیە کە ڕاگەیەندراوە.

***

خشتەی پێشێلکردنەکانی مافی مرۆڤ لە کوردستان لە سێ مانگی سەرەتای ساڵی 2020 زایینیدا بەشێوەی خوارەوە دەخرێتە بەرچاو:

زانیاری لە سەر ئەو کۆڵبەر و کاسبکارانەی لە وەرزی یەکەمی 2020دا  کووژراون و بریندار بوون

ئەو کەسانەی لە وەرزی یەکەمی 2020دا  گیراون و حوکم دراون

ناوی ئەو کەسانەی لە وەرزی یەکەمی 2020دا  ئێعدام کراون

ئەو کەسانەی لە وەرزی یەکەمی 2020دا  قوربانیی تەقینەوەی مین بوون

ناوی ئەو کەسانەی لە وەرزی یەکەمی 2020دا قوربانیی ڕووداوی کار بوون

ئەو کەسانەی لە وەرزی یەکەمی 2020 دا بەهۆی خۆکوژی کۆتاییان بە ژیانیان هێناوە